«Ανοιχτά ΜΜΕ»: κυριολεκτικά, όχι μόνο μεταφορικά
Η αφορμή για να ονομασθεί η πρωτοβουλία μας «Ανοιχτά ΜΜΕ-νέα αρχή» ήταν οι άστοχες και αδιέξοδες απεργίες ΕΣΗΕΑ και ΠΟΕΣΥ, οι οποίες «έκλειναν» τα Μ.Μ.Ε. στη βάση μιας κεκτημένης –συνδικαλιστικής- ταχύτητας.
Ένα χρόνο μετά από το κείμενο των, περίπου, 500 συναδέλφων, τα «Ανοιχτά ΜΜΕ» δεν έχουν πια μόνο μεταφορική αλλά και κυριολεκτική σημασία. Συνιστούν διαρκή στόχο προς κατάκτηση, με δεδομένη την πρωτόγνωρη βαθιά κρίση στο χώρο των ΜΜΕ.
ΜΜΕ: Μια διετία φωτιά
Τα δυο χρόνια από τις προηγούμενες εκλογές στην ΕΣΗΕΑ ήταν τα πιο δύσκολα για τα Μ.Μ.Ε. και τους εργαζόμενους του χώρου. Η ευρύτερη οικονομική κρίση με τις ιδιαίτερες εκφάνσεις της (πτώση διαφημιστικών εσόδων, κυκλοφορίας κ.ά.) σε συνδυασμό με τις τακτικές βολεμένων ιδιοκτητών εθισμένων στις εποχές των παχιών αγελάδων, συναρθρώθηκαν με τις αλλαγές της εποχής και την αδυναμία προσαρμογής (έκρηξη διαδικτύου κ.ο.κ) και οδήγησαν παραδοσιακά αλλά και νεότερα συγκροτήματα Τύπου σε αδιέξοδο. Οι καταστροφικές επιπτώσεις για το δημοσιογραφικό επάγγελμα ήταν η εκτίναξη της ανεργίας, οι μειώσεις μισθών, η «επέκταση» στο μπλοκάκι, οι πληρωμές έναντι, η απλήρωτη εργασία, το διαρκές άγχος, η γενικευμένη ανασφάλεια.
Την κατάσταση επιδείνωσε δραματικά η λυσσώδης προσπάθεια της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ να ελέγξει το χώρο των media και να εγκαθιδρύσει μια δική της διαπλοκή. Η συνεχής στοχοποίηση Μέσων Ενημέρωσης και δημοσιογράφων, ο διαγωνισμός-παρωδία για τις τηλεοπτικές άδειες, η φανερή προσπάθεια ελέγχου ή/και καταστροφής «μη φιλικών» μέσων και η μετατροπή της ΕΡΤ και του ΑΠΕ σε ανενδοίαστους κυβερνητικούς προπαγανδιστές, αποτελούν μερικές από τις εκφάνσεις της σχετικής πολιτικής.
«Κερασάκι στην τούρτα» για τους εργαζόμενους υπήρξε και εξακολουθεί το θέμα του ασφαλιστικού. Από το «προστατευμένο καθεστώς» λόγω του αγγελιοσήμου, περάσαμε, μετά το νόμο Κατρούγκαλου, στο κενό, αφού παραμένει ακόμα τεράστιο ερωτηματικό το μέλλον του ΕΔΟΕΑΠ, δηλαδή της επικούρησης και της ασφάλισης υγείας για χιλιάδες εργαζόμενους και συνταξιούχους.
ΕΣΗΕΑ: Μια διετία μηδέν
Θα περίμενε κανείς πως τη διετία-φωτιά θα υπήρχε μια κάποια παρέμβαση από την πλευρά της ΕΣΗΕΑ. Αντ’ αυτού, όμως, βιώσαμε τη- μακράν- χειρότερη περίοδο του δημοσιογραφικού συνδικαλισμού. Στα μεγάλα προβλήματα η παρέμβαση ήταν μηδενική ή, στην καλύτερη περίπτωση, καθυστερημένη και άστοχη. Τα «μαγαζιά» έκλειναν ή κλυδωνίζονταν συνθέμελα και η μόνη «ιδέα» που υπήρχε ήταν απεργία. Στην προσπάθεια ελέγχου των Μ.Μ.Ε. από την κυβέρνηση η ΕΣΗΕΑ είτε σιώπησε είτε έδωσε χείραν βοηθείας, με κραυγαλέο παράδειγμα τις διαγραφές και το διασυρμό συναδέλφων με αφορμή το δημοψήφισμα. Αποκορύφωμα στη διετία-μηδέν η αντιμετώπιση του ασφαλιστικού. Αφού προχώρησε σε μια εντελώς άστοχη και αδιέξοδη απεργία με μόνο στόχο την επιστροφή του «Χαμένου Παραδείσου», έπειτα και από την αντίδραση με το κείμενο «Μαθήματα από την απεργία / Τέλος εποχής ώρα για μια νέα αρχή», ανέκρουσε πρύμνα αλλά… μυαλό δεν έβαλε. Η ΕΣΗΕΑ εξακολουθεί ακόμα και τώρα, ένα χρόνο μετά, να μην έχει άποψη για τον ΕΔΟΕΑΠ (!)
Νέα αρχή, μια μικρή επανάσταση
Το εφιαλτικό τοπίο στον χώρο των ΜΜΕ είναι προφανές ότι δεν θα αναταχθεί αποκλειστικά με την παρέμβαση των «δυνάμεων της αγοράς». Είναι αδιανόητο οι δημοσιογράφοι να παραμένουν βουβοί και αμέτοχοι μπροστά στις τεκτονικές αλλαγές που συντελούνται. Για να παρέμβουν, όμως, συλλογικά και οργανωμένα πρέπει να υπάρξει μια νέα αρχή, μια μικρή επανάσταση στο δημοσιογραφικό συνδικαλισμό.
Η ΕΣΗΕΑ αυτοπροσδιορίζεται ως «πνευματικό σωματείο». Στη σημερινή εποχή αυτό σημαίνει ότι πρέπει:
Να έχει διαμορφωμένη άποψη για τις αλλαγές και το τοπίο που διαμορφώνεται και να παρεμβαίνει. Να διατυπώνει συνεκτικές εναλλακτικές προτάσεις αντί να αρνείται και να αναπολεί.[1] Να κατανοεί και να προτείνει για τη δημοσιογραφία της εποχής του διαδικτύου. Να υπερασπίζεται την ελευθερία του Τύπου, του λόγου και της έκφρασης από τις κυβερνητικές ή τις όποιες άλλες επιθέσεις. Να ασκεί διαρκή κριτική στον κιτρινισμό και τον δημοσιογραφικό χουλιγκανισμό που παρεπιδημούν σε ουκ ολίγα media. Να διεκδικεί την ανεξαρτησία των δημόσιων μέσων και να αντιστέκεται στην περιέλιξη του οφάλιου λώρου στους δημοσιογράφους τους. Να διατηρεί ουσιαστικές –κι όχι μόνο δημόσιες- σχέσεις με όλους τους ευρωπαϊκούς δημοσιογραφικούς θεσμούς.
Σε καμία απ’ αυτές τις προτεραιότητες ενός σύγχρονου «πνευματικού σωματείου» δεν έχει ανταποκριθεί η ΕΣΗΕΑ.
Από την Ε.Σ.Η.Ε.Α. στην… Ε.Δ.Α.
Η νέα αρχή, η μικρή επανάσταση που περιγράψαμε, προφανώς δεν μπορεί να γίνει από τη σημερινή ΕΣΗΕΑ, πολύ περισσότερο με τους συσχετισμούς αυτής της διετίας. Προϋποθέτει αλλά και ταυτίζεται με την αναγέννηση και επανίδρυσή του δημοσιογραφικού συνδικαλισμού μέσα από «συντακτικού τύπου» διαδικασίες, οι οποίες θα τα αλλάξουν όλα.
Η ΕΣΗΕΑ είναι, κατ’ ουσίαν, ένα απομεινάρι μια παλιάς εποχής, όταν οι δημοσιογράφοι ήταν ελάχιστοι, και το σωματείο –φεουδαρχικώ τω τρόπω- άρρηκτα συνδεδεμένο με τα ιδιαίτερα Ταμεία μας. Το λέει και το όνομα: Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών.
Μόνο που τώρα ούτε η σύνδεση με τα Ταμεία υπάρχει (αφού, τουλάχιστον, το ΕΤΑΠ-ΜΜΕ ετελεύτησε τον βίον του) ούτε δημοσιογράφοι είναι μόνο αυτοί των «ημερησίων εφημερίδων». Είναι και των εβδομαδιαίων εφημερίδων και των περιοδικών και των ραδιοφώνων και της τηλεόρασης και του διαδικτύου και όσοι είναι free lancers. Σε μερικούς απ’ αυτούς η ΕΣΗΕΑ έκανε τη… χάρη και τους δέχθηκε στους κόλπους της. Πολλούς άλλους, όμως, όχι. Ιδιαίτερα από τις νεότερες γενιές.
Το πρώτο βήμα, λοιπόν, για τη νέα αρχή είναι ένα, κατ’ ουσίαν, νέο συνδικάτο. Έχουμε ανάγκη από μία Ένωση για ΟΛΟΥΣ τους δημοσιογράφους της Αθήνας.[2] Από την Ε.Σ.Η.Ε.Α. πρέπει να περάσουμε στην Ε.Δ.Α., δηλαδή στην Ένωση Δημοσιογράφων Αθήνας. Μια ένωση που θα τους περιλαμβάνει όλους, ανεξαρτήτως μέσου, εργασιακής σχέσης και τύπου πληρωμής (μισθολόγιο, Δ.Π.Υ. κ.ο.κ.).
Ν’ αλλάξουν όλα
Κι αφού γίνει αυτό το πρώτο μεγάλο βήμα πρέπει, μέσα από «συντακτικές-ιδρυτικές διαδικασίες», ν’ αλλάξουν όλα: Καταστατικό, Κώδικες Δεοντολογίας, μορφές κινητοποίησης κ.ο.κ.
Η Ε.Δ.Α., εκτός από το να περιλάβει στους κόλπους της όλους τους δημοσιογράφους πρέπει να καθιερώσει ξεχωριστό συνδικαλισμό των συνταξιούχων. Να πάψει το πρωτότυπο -πανελληνίως και παγκοσμίως- φαινόμενο ένα Δ.Σ. πλειοψηφικά συνταξιούχων να αποφασίζει για το παρόν και το μέλλον των εργαζομένων μελών.
Στην Ε.Δ.Α. δεν πρέπει να υπάρχουν Πειθαρχικά Συμβούλια σε ρόλο εισαγγελέων-λογοκριτών αλλά μια Επιτροπή που θα διασφαλίζει την τήρηση των ανανεωμένων Κανόνων Δεοντολογίας και στην οποία θα μπορούν να προσφεύγουν όχι μόνο δημοσιογράφοι αλλά και πολίτες.
Η Ε.Δ.Α. πρέπει να καθιερώσει νέες διαδικασίες, μακριά από τις συγκεντρωτικές και γραφειοκρατικές της σημερινής ΕΣΗΕΑ που ταιριάζουν στις εποχές μιας μικρής Ένωσης, τύπου κλειστού κλαμπ. Κλασικό παράδειγμα οι Γενικές Συνελεύσεις των 6.000, περίπου, μελών στις οποίες, όμως, προσέρχονται λίγες εκατοντάδες. Η οργάνωση σε κάθε χώρο δουλειάς αντί να αντιμετωπίζεται καχύποπτα πρέπει να ενθαρρυνθεί και να καθιερωθεί. Οι αποφάσεις, στα σοβαρά θέματα του συνόλου του κλάδου, πρέπει να συζητούνται και να λαμβάνονται από Συνελεύσεις στους χώρους εργασίας. Σε κάποια μείζονα θέματα πρέπει να διεξάγεται ψηφοφορία με κάλπη επί των διαφορετικών προτάσεων. Επιπρόσθετα, πρέπει να εισαχθούν και ηλεκτρονικές μορφές συνδικαλιστικής δημοκρατίας.
Η Ε.Δ.Α. πρέπει, τέλος, με βάση και την εμπειρία των τελευταίων χρόνων να καθιερώσει ανανεωμένες, πρωτότυπες και αποτελεσματικές μορφές κινητοποίησης. Η απεργία δεν είναι το μοναδικό μας όπλο όπως έδειξαν υποδειγματικά το τελευταίο διάστημα οι εργαζόμενοι στον Δ.Ο.Λ. Άλλωστε, ευθύνη και υποχρέωση των δημοσιογράφων είναι να ενημερώνουν και να ελέγχουν την εξουσία και όχι να αυτοφιμώνονται όταν κινητοποιούνται, όπως έκαναν ΕΣΗΕΑ και ΠΟΕΣΥ τα τελευταία χρόνια. Τα ανοιχτά Μ.Μ.Ε. πρέπει να είναι ο κανόνας στις κινητοποιήσεις μας (με τις εύλογες και προφανείς εξαιρέσεις, βέβαια) και το όπλο μας για να διεκδικούμε τα εκάστοτε αιτήματά μας.
Μόνο αν σαρωθούν όλες οι αρχαϊκές δομές ενός σωματείου-συντεχνίας παρελθόντων χρόνων θα αναγεννηθεί ο δημοσιογραφικός συνδικαλισμός και θα παρέμβει αποτελεσματικά στο εφιαλτικά γκρίζο τοπίο για να προστατευθεί η δημοσιογραφική εργασία, να αντιμετωπισθεί η ανεργία, να ανιχνευθούν λύσεις στα οικονομικά, εργασιακά και ασφαλιστικά μας προβλήματα.
Τα «Ανοιχτά ΜΜΕ», οι εκλογές, το Μορφωτικό Ίδρυμα
Πολλοί μας ζήτησαν και μας πρότειναν να κατέβουμε ως παράταξη στις εκλογές για το Δ.Σ. της ΕΣΗΕΑ. Το σκεφθήκαμε και το συζητήσαμε διεξοδικά.
Όμως η ραγδαία απαξίωση της ΕΣΗΕΑ οδηγεί όλο και περισσότερους ενεργούς δημοσιογράφους να απουσιάζουν ή και να αδιαφορούν για τις διαδικασίες της. Κι αυτό το κλίμα υπονομεύει τις πρωτοβουλίες ανασυγκρότησης και αλλαγής. Χωρίς να αδιαφορούμε, λοιπόν, για τις εκλογές θεωρήσαμε πως η συμμετοχή μας σε ένα Διοικητικό Συμβούλιο… “Φιλιππάκη και υποστηρικτών” θα ήταν μια άγονη και ψυχοφθόρα μάχη οπισθοφυλακών με προδιαγεγραμμένα αποτελέσματα, σε ένα τοπίο παραλυτικών ισορροπιών και υπόγειων ή/και ανίερων συμμαχιών.
Πρέπει πρώτα να γίνει πλειοψηφική συνείδηση πως η ΕΣΗΕΑ, με τη σημερινή της μορφή, έχει τελειώσει και πρέπει να οδηγηθούμε στην επανίδρυση του δημοσιογραφικού συνδικαλισμού. Τότε θα έχει νόημα -για εμάς μιλώντας- η παρέμβαση σ’ αυτό το επίπεδο.
Σ’ αυτή τη βάση επιλέγουμε στις εκλογές ως πεδίο παρέμβασης το Μορφωτικό Ίδρυμα, σε μια προσπάθεια να γίνει ένα κέντρο διαλόγου και συνειδητοποίησης για τα παλιά και νέα προβλήματα των media και της δημοσιογραφίας, ως αναγκαίου όρου της επανίδρυσης.
Αποφασίσαμε έτσι να στηρίξουμε τους υποψηφίους: Σίσσυ Αλωνιστιώτου, Ρούλα Γεωργακοπούλου, Δημήτρη Δουλγερίδη, Μαρία Κοζάκου και Αντώνη Πανούτσο για το Μορφωτικό Ίδρυμα της ΕΣΗΕΑ. Με στόχο, εφόσον εκλεγούν, να συμβάλλουν ώστε το μορφωτικό να μετατραπεί από μουχλιασμένος θεσμός, ο οποίος ασχολείται αποκλειστικά με επετειακές εκδηλώσεις δημοσίων σχέσεων για το παρελθόν[3] σε ένα ζωντανό θεσμό σε σύνδεση με τους αντίστοιχους ευρωπαϊκούς. Σε ένα θεσμό-εφαλτήριο για τη συζήτηση της κρίσης και της νέας φάσης στον χώρο των ΜΜΕ, το ρόλο και το status των δημοσιογράφων στην καινούρια εποχή, ο οποίος θα παρεμβαίνει κριτικά στα τεκταινόμενα στο χώρο. Σε ένα θεσμό, τέλος, ο οποίος θα λειτουργεί στο κτίριό του επί της οδού Ζαΐμη που παραμένει κατειλημμένο εδώ και χρόνια (!)
Στις λοιπές κάλπες καλούμε όσους/ες υπέγραψαν το κείμενο: «Μαθήματα από την απεργία/Τέλος εποχής, ώρα για μια νέα αρχή» αλλά και εκείνους που συμμερίσθηκαν τις απόψεις του, να στηρίξουν τους υποψηφίους που έχουν αυτές τις ιδέες, καθώς και όσους αντιστάθηκαν, έστω και λίγο, έστω και χωρίς ολοκληρωμένη εναλλακτική πρόταση, στον κατήφορο της ΕΣΗΕΑ τα δύο τελευταία χρόνια. Και βέβαια να καταψηφίσουν με… ενθουσιασμό τους υπευθύνους αυτού του κατήφορου.
Σε κάθε περίπτωση θα συνεχίσουμε να δρούμε ως Κίνηση –εντός αλλά και εκτός ΕΣΗΕΑ- εκφράζοντας όλους όσους έχουν αγανακτήσει από τον αδιέξοδο και καταστροφικό συνδικαλισμό, όλους όσους ασκούν το επάγγελμα αλλά η ΕΣΗΕΑ τους κρατά κλειστή την πόρτα. Και θα προσπαθήσουμε αυτήν τη δράση να την οργανώσουμε με καλύτερο, αποτελεσματικότερο, μονιμότερο και πιο θεσμικό τρόπο.
[1] Είναι δυνατό εμείς ως «Ανοιχτά ΜΜΕ» να έχουμε καταθέσει εναλλακτικές προτάσεις για τον ΕΔΟΕΑΠ από το περυσινό καλοκαίρι (https://anoixtamme.com/) και η ΕΣΗΕΑ να μην έχει ψελίσει ακόμα τίποτα;
[2] Αντίστοιχα πρέπει να ισχύσουν προφανώς για τις Ενώσεις σε όλη την Ελλάδα.
[3] Είναι πολύ χαρακτηριστικός προς τούτο ο απολογισμός του Μορφωτικού για την τετραετία 2013-2017 που κυκλοφόρησε πρόσφατα.
